పద్యం

చాణక్య నీతి.. 
శ్లోకం. 
యస్మిన్ దేశే నసమ్మానో నవృత్తిర్నచబాంధవాః | 
న చ విద్యా२२గమః కశ్చిత్ తం దేశం పరివర్జయేత్ || 
తాత్పర్యం : 
ఏ ప్రదేశంలో ఆదరాభిమానములుండవో, జీవనము జరుగదో, బంధుబాంధవులుండరో, ఏదైన విద్యాప్రాప్తికలుగదో, అట్టి ప్రదేశమును విడిచిపెట్టవలెను. 

కం. ధనమున్నతావు విద్యయు వినయము ఔదార్యమున్న విజ్ఞుడుగాడా జనలోకము మెచ్చునతని ఇనశశిలున్నంతవరకు ఈజగమందున్

గుడి - నా నుడి పాటల కావడి ఆలయము గంటల సావిడి ఆలయము జాతుల, రీతుల భేదం తుడిచే జన్మస్థలిరా ఆలయము శుభోదయం - సోమనాధశాస్త్రి

ఆ.వె. కనుల ముందు యున్న కట్టుపల్లి గురువె l కలిసి పెంచు నతడె, కవుల కులము l కరిమెడదొర యతడె, కలిదిండి నతడేను l పద్య శైలి యందు పరుగు బెట్టు ll - మల్లి సిరిపురం.

గార్ధభంబున కేల కస్తూరితిలకంబు? మర్కటంబునకేల మలయజంబు? శార్ధూలమునకేల శర్కరాపూరంబు? సూకరంబుల కేల చూతఫలము? మార్జాలమున కేల మల్లెపువ్వులబంతి? గుడ్లగూబల కేల కుండలములు? మహిషంబు కేల నిర్మలమైన వస్త్రముల్? బకసంతతికి నేల పంజరంబు ద్రోహచింతనఁ జేసెడి దుర్జనులకు మధురమైనట్టి నీనామమంత్రమేల? భూషణ వికాస శ్రీధర్మపురి నివాస దుష్టసంహార నరసింహ దురితదూర నరసింహ శతకము - శేషప్పకవి

విధేయుడు - మోహన

చతుర్విధ కందములు-- చిత్ర కవిత్వము-1 ఇది యొక విచిత్రమైన కందపద్యం. చతుర్విధ కందమని దీని పేరు. ఉండే దొక్కటే కందపద్యం. దాని రెండవపాదం రెండవ మాటతోమొదలుపెట్టి , మరోపద్యం . మరలాదాని రెండవపాదం రెండవ పదంతో మరోపద్యం. అలాగే మరోమారు ఆవృత్తిని పొందుతుంది. ఆమాటలనే ఆపదాలనే తిప్పితిప్పి సరికొత్తపద్యాలవుతుంటాయి. గణాలుగానీ ,యతిప్రాసలు గానీ , యెక్కడా తప్పవు. పద్యానికి అర్ధమూ భావమూకూడా మారదు. ఈవిధంగా కూర్చిన కందపద్యానికి చతుర్విధ కందమనిపేరు. ప్రస్తుతం ఇలాంటి ఒకకందాన్ని పరిశీలిద్దాం! 1 కం : " సుర రాజ విభవ, లక్షణ భరితా, వనజాస్త్రరూప, వరక కవి వినుతా, : హరిభక్తి యుక్త విలసత్ కరుణా ,దినకర సుతేజ గద్వాలనృపా!" ఇదీ మొదటి పద్యం! దీనికి అర్ధం తెలిసికొందాం. హేగద్వాలనృపా- ఓగద్వాల నేలే ప్రభూ! సురరాజ విభవ- దేవేంద్ర వైభవముగలవాడా! ; లక్షణ భరితా- శుభలక్షణసమన్వితా ; వనజాస్త్ర రూప- మన్మధరూపా ; వర కవి వినుతా- సత్కవులచే పొగడబడువాడా ; హరిభక్తితోను కరుణతోను కూడినవాడా ; దినకర సుతేజ- సూర్యతేజమువంటి చక్కని పరాక్రమము గలవాడా ; భావము: దేవేంద్ర వైభవముగలవాడా ! శుభ లక్షణ సమన్వితా! మన్మధరూపా! సత్కవులచే కీర్తిప బడువాడా! హరిభక్తితోను దయతోను నిండిన మనస్సుగలవాడా! సూర్య సమాన తేజా! మమ్మాదరింపుము. ఇపుడీ పద్యమే మరో మూడు కందపద్యాలుగా మారబోతోంది. చూడండి! 2 కం: వనజాస్త్రరూప, వరకవి వినుతా , హరిభక్తి యుక్త విలసత్కరుణా , దినకర సుతేజ , గద్వా ల నృపా ,సురాజ విభవ లక్షణ భరితా! 3 కం: హరిభక్తియుక్త ,విలసత్ కరుణా , దికర సుతేజ , గద్వాల నృపా ! సుర రాజవిభవ, లక్షణ భరితా , వనజాస్త్రరూప , వర కవి వినుతా! పద్యా 4 కం: దినకర సుతేజ, గద్వా లనృపా , సురాజ విభవ ,లక్షణ భరితా , వనజాస్త్ర రూప , వరకవి వినుతా , హరిభక్తియుక్త , విలసత్కరుణా! ఇలా ఒకే పద్యం అర్ధంగానీ ,గణాలుగానీ ,యతిప్రాసలు గానీ, మారకుండా చెప్పటం ఆశ్చర్యంగా లేదూ! బద్వేటి వెంకట కృష్ణయ్య గారు అనే కవి , గద్వాలప్రభువైన శ్రీ సీతారామ భూపాలుని గూర్చి చెప్పన చతుర్విధ కందమిది.. సారస్వతంలో యిలాంటి విచిత్రాలు యెన్నో ఉన్నాయి. తెలిసికోవాలనే ఆశక్తి ఉంటే నాతో పయనం చేస్తూ ఉండండి. స్వస్తి!